Corona Africa 2

De wereldgeschiedenis tuimelt over ons heen.

Ik zat nog een in vorig stukje over mijn initiële verbazing en schok. Maar zoals voor jullie allemaal is het nieuws van gisteren vandaag weer achterhaald.

Ik begin dus even opnieuw vandaag. Samenvatting van het ontbrekende stuk: ik zit nog in Kaapstad. Heb het hier lichamelijk en geestelijk best even zwaar gehad, maar ben inmiddels wel weer tot evenwicht gekomen.

Ook hier is de wereld in rap tempo veranderd. Werd ik een week geleden verbaasd aangekeken als ik geen handen schudde, nu staat iedereen op scherp. Nog lang niet alles is dicht, maar er zijn strenge beperkingen opgelegd aan de horeca, mensen houden afstand en overal staan en hangen hand sanitizers, die ook grif gebruikt worden. Of dat voldoende gaat zijn om de geest in de fles te houden is nog de vraag. Het aantal gerapporteerde gevallen in dit land met 60 miljoen inwoners, op een oppervlak zo groot als half Europa, bedraagt momenteel slechts 200. Maar aangezien er - net als in Nederland - nog niet op grote schaal getest wordt, zegt dit getal niet zo veel. Het kan zomaar zijn dat er 30 tot 100 keer meer besmette mensen rondlopen, en dat het werkelijke aantal zich elke 3 dagen verdubbelt. Enig inzicht daarin komt pas als de eerste ziekenhuisgevallen een indicatie gaan geven van de werkelijke druk. Tot zover dezelfde onzekerheden als in Nederland.

Maar dit land heeft extra uitdagingen. Zeven miljoen mensen hier hebben HIV, een half miljoen heeft tuberculose. Geen goed uitgangspunt qua overlevingskansen in combinatie met Covid19. Daarnaast leeft bijna een kwart van de bevolking in dichtbepakte townships, waar water en hygiene niet vanzelfsprekend zijn en afstand niet altijd af te dwingen is. Om aan hun inkomsten te komen, stapt een groot deel van de townshippers dagelijks in kleine busjes om naar de stadscentra vervoerd te worden. Ook dat houdt een groot besmettingsrisico in.

Intussen is 82% van de bevolking niet verzekerd voor ziektekosten. Ik las al een verslag van een gezin dat het ziekenhuis uitgerend is na positief getest te worden. Vermoedelijk uit angst behandeld te worden en daarvoor te moeten betalen.

Private ziekenhuizen zijn hier erg goed, maar zeer beperkt in capaciteit. En het publieke systeem rammelt aan alle kanten. Totaal zijn er in het hele land 1000 ICU bedden beschikbaar, waarvan 160 in de private sector. Er is al een beroep gedaan op de prive-ziekenhuizen om mee te werken in pandemische situaties. Gelukkig maar, als dat niet zou gebeuren zou het betekenen dat de Apartheid nog steeds onderhuids aanwezig is. Zelfs al is dat voor mensen als mij misschien minder prettig.

Intussen tekent zich een economische ramp af. Zelfs voor er ook maar één Coronaslachtoffer is gevallen, komen mensen in de problemen met hun dagelijkse levensonderhoud. Het sluiten van horeca, het vertrek van toeristen, beperking van migratie en samenscholing, alles leidt ertoe dat de mensen die hier de dagelijkse diensten verlenen zonder werk zitten, zonder inkomsten en zonder vangnet.

De economie heeft het hier al zwaar te verduren gehad. Geld bijdrukken zou de munt nog verder verzwakken en het leven nog duurder maken. Steunfondsen zijn er niet. De mogelijkheden die wij in Europa hebben, onze bestaande voorzieningen, de samenwerking, de sterke Euro, hier hebben ze die niet. 

En dan is Zuid Afrika nog het best georganiseerde land van dit continent. In andere Afrikaanse landen zou het allemaal nog veel drastischer kunnen uitpakken. Je kunt je afvragen of het accepteren van doden - uiteindelijk 1 tot 2% van de bevolking - niet minder ellende geeft dan het in economische problemen storten van een heel land. In vroeger tijden hebben ziektes zich altijd zo gereguleerd - een grote golf, veel doden, daarna uitgeraasd. Maar onze huidige ethiek, gecombineerd met onze medische capaciteiten, staat ons niet toe om stervenden de rug toe te keren.

De zomer komt hier ten einde. De nachten worden koeler. Het seizoen waarin de sjaals uit de kast komen en de Afrikaan gaat hoesten. Het wordt een zorgelijke tijd. Intussen is de politiek zeldzaam eensgezind in de afkondiging van maatregelen. Het publiek volgt braaf zo goed mogelijk de hygiënevoorschriften. Zelfs in de busjes wordt driftig gespoten met sanitizer. Men is hier gewend aan enige hardship: elektriciteit die op regelmatige uren - aangekondigd in een app! - uitvalt, water dat ’s zomers schaars is, men ondergaat het goed gemutst. Gelach klinkt hier over straat. Maar hoe gereageerd gaat worden op een golf van onbeheersbaar leed, wie dan naar wie gaat wijzen en wat voor instabiliteit dat gaat brengen, niemand weet het.

Intussen zit ik hier in het lieflijke Camps Bay village, waar het leven wel wat beperkt is, maar toch vrij. Overdag warm in de zon. Lopend even naar het strand, even zitten onder een palmboom. Alles blaast lekker door, je hoeft niet te dicht op anderen te staan. Voorlopig heb ik nog adequate sociale en medische ondersteuning. Ik zou het hier misschien wel droog kunnen houden. En vanuit de emotie van de ramptoerist, de oorlogsverslaggever, zou ik het hier allemaal ook willen meemaken.

Maar de druk vanuit Nederland om terug te keren is groot. Het zou fijn zijn weer in de buurt van Lydia en kinderen te zijn in deze onzekere tijden. Daarom heb ik wel een vlucht (zelfs twee voor de zekerheid) terug geboekt naar Amsterdam. Nog een kleine week hier, dan kom ik terug.

Mijn eigen uitdagingen - hoe onbelangrijk die ook lijken in het licht van wat dit land te wachten staat - zullen daarmee niet ten einde zijn. Ik moet nog wel minimaal een halfjaar virusvrij blijven, wil ik een redelijke overlevingskans hebben. Dat betekent dat ik voorlopig kluizenaar blijf, een whatsapp-huwelijk heb, vermoedelijk op een eiland in Friesland ga zitten. En dan hopen dat het een warme zomer wordt.

Lastig de social distancing te handhaven in dit township, een baai verderop. Foto Mario Moreno

En dit is mijn 'township'... verschillen zijn hier groot. Het komt aan op solidariteit, waartoe de wil er zeker is. Maar nu al wordt het land betaald door heel klein deel van de bevolking. Hoeveel rek zit daar nog in?