Bloed

Nu je mijn metgezel bent op mijn reis naar genezing, wil ik je meenemen naar de wereld van het bloed.
Bloed! Die rode vloeistof die door je hart onstuimig door je lichaam wordt gejaagd, de rode vloeistof die verbonden is met leven en dood, liefde, trouw, eer en wraak.

Wij als bewoners van een rivierdelta kunnen het voor ons zien. Brede aderen, vertakkend naar kleine haarvaten, oneindig stromend door het weidse landschap van ons lichaam. Steden, kusten, organen aandoend. Sediment oppikkend en deponerend. Verspreidend en continu stromend.
En als we onze ogen goed samenknijpen zien we daar beneden kleine scheepjes. Forse vrachtvaarders en kleine bootjes, bezig met transport, onderhoud of recreatie. Ook oorlogsschepen die de grenzen bewaken, installaties die bagger uitdiepen en dijken aanleggen.

Ons bloed is de logistieke dienst van ons lichaam. Een emulsie, een soep, bestaand uit een stromend watergedragen plasma, rijk gevuld met een keur aan cellen en bouwstoffen.
Glucose en zuurstof worden naar cellen en organen vervoerd. Kooldioxyde en afbraakstoffen worden opgehaald en getransporteerd naar longen en nieren. Talloze organen scheiden signaalstoffen of bouwstenen af die chemisch gelabeld naar de juiste bestemming gebracht worden. Warmte wordt nauwgezet gedistribueerd over het lichaam. En de cellen vervullen de actieve rol van de schepen - gespecialiseerd en toegerust voor een diversiteit aan taken.

De scheepswerven van het bloed liggen veilig geborgen in het beenmerg. Hoewel onze botten op enige afstand bekeken harde, ondoordringbare dingen lijken, zijn ze eigenlijk poreus en bieden ze - net als een havenstad - toegang tot beschermde bekkens waar het veilig afmeren en bouwen is.
De bloedvaten die door het merg lopen hebben een beschermend membraan, dat alleen geopend kan worden met de juiste code - alleen verstrekt aan cellen die klaar zijn om zelfstandig uit te varen.
Omdat al het beenmerg met elkaar verbonden is, er continue uitwisseling plaats vindt, wordt het merg gezien als één orgaan, met gemiddeld dezelfde samenstelling door het hele lichaamslandschap heen. Met name de platte botten - borstbeen, bekken - herbergen de meest actieve celproductie.

Zoals scheepswerven staal smeden tot schepen, werkend volgens vast basisplan van kielbalk tot gangboord, worden cellen geconstrueerd vanuit één basisgrondstof, één basis-design: de stamcel.

De productie van bloedcellen wordt Hematopoëse genoemd. Uit het oude Grieks: αἷμα en ποίησις, letterlijk de dichtkunst van het bloed.
Via een mechanisme van differentiatie wordt specialisatie aangebracht. Dit is - onder normale omstandigheden - een proces dat onderhevig is aan marktwerking en kwaliteitscontrole. De vraag wordt geformuleerd in de vorm van signaalstoffen. Halffabrikaten worden door positieve en negatieve toetsen gehaald en indien niet goed bevonden, afgekeurd.
De basisstamcellen ontwikkelen zich naar drie soorten: Myeloïde stamcellen, Lymfatische stamcellen en kopieën van zichzelf - opdat het beenmerg gevuld blijft met grondstof. De beide andere takken leiden weer tot een hoeveelheid aan andere cellen, waarvan de belangrijkste in bovenstaand plaatje te zien zijn. De productie vindt in de sommige gevallen niet volledig plaats in het beenmerg. Halffabrikaten - blasten genoemd - verlaten het merg en ontwikkelen zich verder in bloed of orgaan.

Een korte introductie van de belangrijkste bloedbewoners. Allereerst de Myeoloïde stam:

Groot entree voor de rode bloedcellen, massaal in de meerderheid. Het zijn kernloze cellen, een soort zakjes die ijzerhoudende hemoglobine vervoeren. Dit bindt met zuurstof en krijgt dan de kleur van roestend ijzer, dat ons bloed rood kleurt. Hun taak is het transporteren van zuurstof.
Dan de neutrofielen, belangrijk voor het weren van infecties. Ze produceren een stofje dat celwanden van elkaar losweekt, opdat ze kunnen doordringen in vast weefsel en zo bacteriën opsporen. Ze zijn in staat indringers op te eten en stoffen te produceren die weer andere cellen in beweging brengt bij het bestrijdingsproces. Het zijn de soldaten en dijkwachters van het bloed.
En de trombocyten: de plaatjes die zorg dragen voor het stollen van het bloed. De zandzakken bij dijkdoorbraak.

En dan komen we bij de Lymfatische kant. Daar waar het bij mij misging.

De lymfoïde stamcel rijpt uit tot een lymfoblast. Een deel hiervan blijft netjes de opleiding in het beenmerg volgen en rijpt daar uit tot B-cellen. Een ander deel wordt als adolescent naar kostschool gestuurd - ze verzamelen zich in de thymus, een gespecialiseerd orgaan dat zich ter hoogte van ons borstbeen bevindt, en ontwikkelt zich daar tot T-cel. In de thymus vindt wederom uitgebreide sturing en controle van kwanti- en kwaliteit plaats.

Beide soorten lymfatische cellen spellen een rol in het lymfestelsel: de retourleidingen van onze cellen. Enerzijds houdt onze bloeddruk de lichaamscellen gevuld en op spanning, anderzijds lekt er door de celwanden altijd vocht naar buiten. Dit wordt verzameld in een netwerk van lymfevaten en -klieren. De lymfatische bloedcellen spelen een rol in het zuiveren van het lymfevocht alvorens het weer wordt teruggevoerd naar het bloed en hebben een belangrijke functie in het immuunsysteem. T-cellen activeren immuunsystemen binnen cellen, B-cellen werken op antilichamen die zich in de vloeistof tussen cellen in bevinden.

Bij acute lymfatische T-cell leukemie (T-ALL), mijn nieuwste tak van sport, is er iets misgegaan met een lymfoblast, in het beenmerg of op weg naar de thymus. Ondanks alle controles is er een klein kopieerfoutje ontstaan. Dit gebeurt niet heel vaak, slechts 4 op de 100.000 mensen ontwikkelt jaarlijks een vorm van acute leukemie.

Wel een succesvol kopieerfoutje. Want die ene onvolwassen blast wist in no-time duizenden van zichzelf te produceren. En doof voor alle selecties en regulerende maatregelen ging die volgende generatie er ook weer voor. Stel je een pingpongballenkanon voor dat andere pingpongballenkanonnen de wereld in slingert. In no time zit je pingpongkelder vol, stuwt de stroom zich de trap op, vult je huis tot de nok, puilt uit de ramen de straat op, tot alle verkeer tot stilstand komt en iedereen tot aan z'n nek in de ballen zit. Zoiets speelde zich af in mijn lijf.

Goede cellen werden verdrukt, beenmerg overwoekerd met foute lymfoblasten - de basis stamcellen verdringend. Kortademigheid, zwellende lymfeklieren en uiteindelijk bloeduitstortingen, ontploffende botten en organen. Dat laatste ben ik dan gelukkig voorgeweest.

En hoe ruim je die rommel weer op?

De eerste stap is gericht op totale kaalslag. Het chemisch vernietigen van zoveel mogelijk lymfoblasten. En alles wat verder in de weg staat. Het is (nog) niet mogelijk om heel specifiek alleen op de foute jongens te richten.

Vervolgens wordt aan de hand van nadere analyse bepaald wat statistisch gezien het beste resultaat zou opleveren. Het programma bestaat meestal uit afwisselende periodes van onderhoud en intensieve chemo. Totaal wel een jaar of 2 voor je - bij succes - voorzichtig zou kunnen loslaten.
Het doel is steeds het beenmerg geheel vrij te krijgen - en houden - van die vermaledijde blasten. Mocht dat niet helemaal lukken dan kan kan transplantatie van stamcellen nog soelaas bieden. Mits een goede donor gevonden wordt, is de hoop dat de nieuwe cellen de foute cellen wegdrukken.

Hoe zich dit in mijn geval zal ontspinnen, zullen we samen meemaken. Ik neem jullie mee op reis.
Intussen, denk eens na over die prachtige vloeistof die door je lichaam stroomt.
Hoe mooi zit het in elkaar. Is het leven zelf geen wonder?


---

Voor wie meer wil lezen is hier een mooi overzicht van de RuG. Er is een boel door te klikken. Lees ook de interessante discussie onderaan, over kinder- vs volwassen behandeling en bijbehorende survival rates. Was ik maar weer 11!

---

de luchtfoto bovenaan is uiteraard zelf geschoten. VFR from Leer-Papenburg to Hilversum, overhead Zwartsluis.