De Mug

Heb je wel eens goed gekeken naar een mug?

Een fantastische vliegmachine, in staat tot vertical-take-off en spot-landing, met een razendsnelle vleugelbeweging die de mens nog steeds voor aerodynamische en metabolistische raadsels stelt. Een ijzersterk ontwerp, waarvoor de basis al ruim 200 miljoen jaar geleden gelegd werd en dat de laatste 70 miljoen jaar nagenoeg onveranderd is gebleven. Muggen staken al vrolijk hun neus onder de schouderbladen van dinosauriërs, lang voordat de mensachtigen slechts een dikke miljoen jaar ten tonele kwamen.
Als mijn over- overgrootmoeder uit de begindagen van de mug een posthuum feestje zou geven voor haar afstammelingen, zou ik daar mijn hond tegenkomen, de muis die in onze tuin leeft, de koe waarvan ik gisteren een biefstuk at en exemplaren van elk gewerveld zoogdier te land en in de zee. Het feestje van de mug zou veel minder diversiteit laten zien - blijk van hun duurzame constructie.

Ondanks deze inherente en zichtbare kwaliteiten is de menselijke compassie voor dit prachtige dier ver te zoeken. Plats! Een mug op je voorruit: ruitenwissers en sproeier aan. Zoemen in de slaapkamer? Op jacht naar het vermaledijde beest - maar pas op voor vlekken op de pas gestucte muur!
Niet dat de mug zich hier heel druk om maakt. Voorzover het de muskiet is gegeven om ergens in te geloven, is zijn geloof gesteld in het collectief. Het gaat om het overleven van de soort - niet om het redden en doen ontplooien van het individu. Het is de statistiek die telt. Het gemiddelde gedrag en de gemiddelde risico's die bepalen of de soort blijft bestaan. Met gebleken succes.

De mens pakt dat anders aan. Al bijna 2500 jaar geleden liet Hippocrates geneesheren de naar hem vernoemde eed afleggen. Kern daarvan is dat een arts altijd zal trachten het individu te redden. En zo ontstonden veldhospitalen om de schade van oorlog teniet te doen, stadsziekenhuizen die epidemiën te lijf gingen en gaandeweg academische centra die zich verder bekwaamden in het bestrijden van obscure ziektes. Kennis en kunde die mij als individu nu in leven houden.

Een mug met kanker - of met een gebroken vleugel - kan niet rekenen op compassie van zijn soortgenoten. Zijn rol is uitgespeeld. Zijn troost is dat hij weet dat zijn soort netto zal overleven. Hoeveel meer zekerheid geeft dat dan een individuele menselijke patiënt te wijzen op overlevingskansen, die nooit op hem alleen van toepassing zijn?

Mijn aanvankelijke insteek was het aankaarten van de ongelijkheid in het dierenrijk. De mens die zichzelf boven alles plaatst, alleen zichzelf repareert. Maar het voorbeeld van de mug heeft me toch een andere kijk gegeven op de relatie tussen leven en dood in de bredere context van de soort waar je onderdeel van uitmaakt.
Nu is de mug een kil voorbeeld - een knuffelbaar goedbehaard zoogdier dat ons met vochtige ogen aankijkt roept heel andere gevoelens op. Zonder dat we ons dan daarbij noodzakelijkerwijs op Hippocrates beroepen. Een spuitje voor een lijdende hond is zo verkregen en ligt meer voor de hand dan chemotherapie. En dan de kwestie van de bio-industrie. De vraag wat 'humaner' is en of we niet doorschieten in het redden van de mens vormt voer voor een volgend blog.

Intussen is het menselijke probleem vermoedelijk van voorbijgaande aard. De evolutionaire uitdagingen die voor Homo Sapiens in het verschiet liggen zijn aanzienlijk. Met ons huidige uiterlijk redden we het geen 10 miljoen jaar. En dat terwijl de mug heeft laten zien zich door vele klimaatwisselingen en dampkringsamenstellingen heen te kunnen handhaven.
Daarnaast verscheen de mug een paar jaar geleden bovenaan de lijst van de voor mensen meest dodelijke diersoorten. Leeuwen, tijgers, nijlpaarden werden glansrijk verslagen door de ziekteoverbrengende muskiet. En terwijl dit insect momenteel succesvol om bestrijdingsmiddelen heen evolueert, laten de epidemische bacteriële en virale ziektes hun boodschapper ongemoeid. Ze zullen toch niet hun PostNL of DHL om zeep helpen.
Dus maak je borst maar nat: al die platsen op voorruit of kamermuur zullen vergolden worden! Alle Hippocratische zorg ten spijt.

---
PS. Voor wie niet overtuigd is van de knuffelbaarheid van het insect kan ik deze website aanraden:
http://microsculpture.net
Prachtige fotografie!